ماجرای همسایه هفت طبقه لرزاده - زمین جهانی

به گزارش زمین جهانی، همسایه قدبلند خانه حسین لرزاده این روزها بر سر زبان افتاده است؛ از این نظر که حریم خانه استاد معماری را که اتفاقا در فهرست آثار ملی ثبت شده، شکسته است؛ همان ساختمانی که چندباری از شورای شهر تذکر گرفته، اما هنوز قدش کوتاه نشده است.

به گزارش زمین جهانی، خانه استاد حسین لرزاده در خیابان شریعتی تهران، پایین تر از بهار شیراز، انتهای کوچه سخن واقع شده است، خانه ای که از دهه 30 تا 80 محل زندگی استاد معماری ایران بوده است. لرزاده طراح و مجری آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی است. سردر بانک شاهی (بانک تجارت کنونی) و مسجد اعظم قم از دیگر آثار معماری او است. لرزاده حتی در بازسازی و تغییر بخش هایی از حرم امام حسین (ع) در شهر کربلا فعالیت داشته است.

خانه لرزاده را شهرداری تهران در سال 1383 با هدف ایجاد موزه می خرد و سال 98 پس از آن که تجربه کافی شاپ و گلخانه را از سر می گذارند، با عنوان خانه معماری ایران افتتاح می کند. این خانه در 24 آبان سال 1385 به شماره 16306 در فهرست آثار ملی ثبت شده و مشمول ضوابط حفظ میراث فرهنگی است. با این وجود، چندباری از شورای شهر به خاطر بلندمرتبه سازی های بی ضابطه در حریم آن تذکر گرفته است.

سال 97، علی اعطا ـ رییس وقت کمیته معماری و طرح های شهری شورای اسلامی شهر تهران ـ در تذکری درباره تأخیر شهرداری در تبدیل خانه لرزاده به خانه معماری، به موضوع ساخت ساختمان مجاور اشاره ای کرده بود. در بخشی از مصوبه شورا درباره الزام شهرداری تهران به تبدیل خانه هنرمندان(2) به خانه معمار (خانه استاد لرزاده) هم آمده است: شهرداری تهران مکلف شد تا ارائه لایحه تبدیل خانه استاد لرزاده به خانه معمار، از هرگونه ساخت و ساز در بنای موصوف جلوگیری کند و ضمن توقف پروژه ساختمانی سرای محله که در مجاورت بنا در حال احداث بوده است، مدارک و مستندات ساختمان در حال احداث را برای همگامی با اهداف مصوبه به شورای اسلامی شهر تهران ارائه کند.

بخشی از اظهارات اعطا در آن دوره نیز گویای اصرار شهرداری برای ادامه ساخت و ساز در حاشیه اثر ملی خانه لرزاده است: متأسفانه مدیران وقت در برابر مصوبه شورا مقاومت کرده و مانع اجرای آن شدند و نه تنها مدارکی برای شورا ارسال نکردند، بلکه فرایند ساخت و ساز پروژه ساختمانی در حال احداث را متوقف نکردند.

در توضیحات روابط عمومی شهرداری منطقه 7 تهران نیز درباره ساختمان بلندی که در همسایگی خانه لرزاده ساخته شده، آمده است که در زمان شورای چهارم، شهردار وقت تصمیم گرفته بود خانه معمار را به سرای محله تبدیل کند و ساختمان دوطبقه ای را که برای سرای محله درنظر گرفته بودند به کلینیک تخصصی دندانپزشکی اختصاص دهد که بعدها به جای دو طبقه هشت طبقه می سازند و همان زمان، از شورای چهارم تذکر می گیرند. در نهایت، چون شهرداری تهران آن زمان بدهکار بود، آن ساختمان کنار موزه را در مناقصه ای به بانک شهر واگذار می کند و دیگر کلینیک راه اندازی نمی شود. دلیل اصلی مخالفت برای ساخت کلینیک هم این بود که با ورود بیماران، خانه معمار تحت الشعاع قرار گرفته و از حالت میراثی خارج می شود.

پفراینده همسایه هفت طبقه لرزاده اگرچه سه سال از آن تذکرهای شورای شهر گذشته، اما هنوز بسته نشده است؛ سیداحمد علوی ـ رییس کمیته گردشگری شورای شهر تهران ـ به تازگی و در نوزدهمین جلسه شورای شهر تهران از ساخت ساختمان هفت طبقه در مجاورت خانه لرزاده و رعایت نشدن حریم میراثی این مجموعه از طریق شهرداری تهران گله کرده است.

او گفته است: استاد لرزاده 50 سال از عمرش را در این منزل سپری کرده و خانه لرزاده با هدف ایجاد موزه از طریق میراث فرهنگی ثبت ملی شده است و مانند همه بناهای میراثی دارای حقوق حفاظتی است، از جمله ممنوعیت ساخت سازه های بلندتر از بنای ثبت شده است، اما این موضوع در مورد خانه لرزاده رعایت نشده و حتی با وجود تذکرات اعلام شده از سوی شورای شهر تهران، در حریم میراثی خانه موزه لرزاده (خانه معمار) ساختمان هفت طبقه ساخته شده است.

علوی همچنن گفته که طرح ابتدایی ساخت ساختمانی دوطبقه با کاربری آمفی تئاتر بوده که در کمال تعجب به ناگاه تغییر کاربری داده و جایش را ساختمانی هفت طبقه گرفته است. او در صحن شورا این سوال را هم مطرح کرده که چگونه کاملا بی سروصدا، ساختمانی دوطبقه با کاربری آمفی تئاتر، به ساختمانی هفت طبقه با کاربری درمانی تبدیل می شود؟ و در ادامه هم وزارت میراث فرهنگی را زیر سوال برده و گفته که به عنوان یک نهاد ناظر بر حفاظت از آثار تاریخی، نظارت جدی بر مسأله ساخت وساز در حریم آثار ثبتی نداشته است.

مرتضی ادیب زاده ـ معاون میراث فرهنگی استان تهران ـ در پاسخ به این سوال که چگونه یک ساختمان در حریم اثر ملی ساخته شده، میراث فرهنگی واکنش نداشته و در این سال ها ارتفاع آن کوتاه نشده است؟ به زمین جهانی می گوید: زمانی که این ساختمان احداث شده، ملک لرزاده حریم اختصاصی نداشته، برای همین از میراث فرهنگی استعلام گرفته نشده است.

او ادامه می دهد: ساختمان لرزاده یک پلاک بزرگ بوده که دو ساختمان درون آن ایجاد شده، یکی در بخش شمالی که خانه لرزاده است و سال 1385 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و تابع قوانین حفاظتی بوده و دیگری در جنوب شرقی ساخته شده است.

ادیب زاده اضافه می کند: سال 1392 که شهرداری به قصد ایجاد فضای فرهنگی، خانه لرزاده را تملک می کند، اقدام به ساخت و ساز می کند و ساختمان ضلع جنوب شرقی را که تازه بوده و خیلی هم قدمت نداشته است، تخریب می کند و به جای آن ساختمان تازهی می سازد که در تصاویر هوایی از سال 1392 به بعد کاملا مشخص است. این ساختمان در هفت طبقه و در فاصله نزدیک همان ساختمان اصلی (لرزاده) ساخته می شود که چون ملک حریم اختصاصی نداشته است از میراث فرهنگی هم استعلام نمی گیرند.

او درباره مشکل حریم خانه لرزاده توضیح می دهد: این خانه الان مشکل حریم ندارد، یعنی اگر الان استعلام کنند ضابطه عمومی برای حریم داریم که براساس آن، محدودیت ارتفاع اعمال می کنیم. اگر الان از ما استعلام بگیرند قطعا مجوز احداث ساختمانی با این ارتفاع را صادر نمی کنیم.

او همچنین می گوید: الان برای آن ساختمان کاری نمی توان انجام داد، اما اگر عمر آن تمام شود و در آینده بخواهند دوباره بسازند، باید طبق ضابطه حریم باشد که بر آن اساس، ارتفاع باید برابر با ساختمان لرزاده باشد.

معاون میراث فرهنگی تهران درباره این که ضوابط حریم این خانه چه زمانی مشخص شده است، اظهار می کند: ضابطه عمومی حریم سال 1398 تدوین شده و در سال 92 هم که ساختمان تازه در کنار خانه لرزاده ساخته می شود این بنا ضابطه حریم نداشته است.

علاوه بر موضوع بلندمتربه سازی در اطراف اثر ملی خانه حسین لرزاده که هر از گاهی صدای اعتراض شورای شهر را بلند می کند، این سوال مطرح است چرا خانه ای که سال 1385 در فهرست آثار ملی ثبت شده تا یک دهه بعد، مشخص حریم نشده است که این چنین در خطر ساختمان های بلند قرار گیرد و حریم آن مخدوش شود؟