بازارسازی فناوری ایرانی در خارج، دیپلماسی در خدمت توسعه روابط علمی - زمین جهانی

به گزارش زمین جهانی، خبرنگاران - گروه دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا؛ یکی از نهادهای علمی که به رصد تکنولوژی های نوظهور می پردازد تا آینده کشور را به واسطه آن علم متحول کند مرکز همکاری های تحول و پیشرفت نهاد ریاست جمهوری است.

این مرکز در سال 1362 با عنوان دفتر آنالیز ها و مطالعات علمی و صنعتی نخست وزیری به منظور ارائه مشاوره علمی و صنعتی به دستگاه های اجرایی کشور ایجاد شد. از آن موقع تا به امروز، در ادوار مختلف و به فراخوار شرایط کشور، پیگیر رفع مسائل فناورانه کشور بوده است.

در کارنامه مرکز همکاری های تحول و پیشرفت می توان به حوزه های زیست فناوری و نانوتکنولوژی اشاره نمود که طی بیست سال اخیر با ورود به آنالیز این دو حوزه، تحول پذیری تکنولوژیکی کشور را مورد آنالیز قرار داد و باعث شد که به آن پرداخته گردد. متناسب با این موضوع، اکنون ایران جایگاه های خوبی از نظر مقاله، محصول و بازار در بحث نانو و بایو دارد.

هم اکنون در راستای شتاب گیری پیشرفت کشور، این مرکز ضمن ارتقای فعالیت های گذشته، محورهای کاری رفع احتیاجهای فناورانه فراوری ملی، توسعه همکاریهای فناورانه بین المللی، رصد و ترویج فناوری های نوپدید و آینده ساز را در دستور کار خود دارد و در صدد است فناوری های نوظهوری مانند هوش مصنوعی، بلاک چین، اینترنت اشیا، فناوری های نوین حوزه آب و فناوری های اقلیم و … رامورد رصد و پایش قرار دهد.

با توجه به اهمیت نقش آفرینی مرکز همکاری های تحول و پیشرفت در صدد برآمدیم تا با دکتر سیروس وطن خواه رئیس این مرکز گفتگویی داشته باشیم تا در مورد فعالیت ها، اقدامات و حمایت های مالی از فناوری های نوین، برنامه ها و مأموریت های این نهاد در بخش علمی آگاه شویم.

گفتگوی مشروح زمین جهانی با دکتر سیروس وطن خواه رئیس مرکز همکاری های تحول و پیشرفت نهاد ریاست جمهوری به شرح زیر است؛

*آقای دکتر به عنوان اولین سوال در مورد آخرین اقدامات و فعالیت های مرکز همکاری های پیشرفت و تحول ریاست جمهوری در حوزه های رصد و ترویج فناوری های نو شرح بفرمائید. چه فناوری هایی احتیاج به توسعه در کشور دارند و چه فناوری هایی بیشتر مورد احتیاج صنایع داخلی هستند؟

مرکز همکاری های تحول و پیشرفت از گذشته تا به امروز همیشه پایش فناوری های نوظهور و آینده ساز را در دستور کار خود داشته است. از آنجایی که ارزش فناوری های نوظهور معمولاً در بلندمدت نمایان می گردد، دولت ها همیشه در خطر غفلت یا انفعال نسبت به آنها قرار دارند. از این رو مرکز اولاً کوشش نموده است با پایش مستمر محیط پیرامونی و کلان فرایندها، در کوتاه ترین زمان ممکن از آخرین تحولات علم و فناوری و شرایط فناوری های نوظهور آگاهی پیدا کند و سپس آگاهی کشور را نیز در این خصوص ارتقا دهد. در ادامه نیز مرکز با شناسایی فناوری های نوظهوری که به معنای واقعی کلمه آینده ساز بوده و از پتانسیل بالایی برای تحول آفرینی در آینده برخوردار هستند، کوشش می نماید توانمندی های کشور در این فناوری ها را ارتقا دهد تا کشور به عنوان یک بازیگر پیشرو و فعال در این فناوری های نوظهور در عرصه بین الملل شناخته گردد.

مصادیق این شناسایی و ورود به موقع کشور در گذشته را می توان در حوزه های زیست فناوری (بیوتکنولوژی) و فناوری نانو جستجو کرد. قریب به بیست سال قبل این دو حوزه به وسیله این مرکز پایش شد؛ جوانه هایی از آنها با اشکال مختلف در کشور رشد داده شد و امروز هر یک به یک حوزه افتخار آمیز برای کشور تبدیل گشته اند.

در حال حاضر نیز فناوری هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک چین، اینترنت اشیا، فناوری های نوین حوزه آب و فناوری های اقلیم و غیره مورد رصد و پایش دائمی مرکز قرار می گیرند. ارزش مالی بیشتر این فناوری ها زمانی معین می شوند که در صنایع و بخش های مالی مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. به همین علت مرکز در پی این است که در عین ارتقای توانمندی های شرکت های دانش بنیان در این عرصه ها، زمینه تعریف کارهای مشترک در سطح صنایع و بخش های مختلف را نیز فراهم کند.

*از آنجایی که این مرکز پیگیر رفع مسائل فناورانه است بفرمائید که تا به امروز در راستای رفع احتیاجهای فناورانه کشور چه اقداماتی را به انجام رسانده است؟ آیا این حمایت ها به صورت مالی است؟ نتایج حمایت هایی که تا به امروز داشته اید را بفرمائید.

. با این رویکرد، مجموعه مرکز در حوزه های مورد تمرکز خود ابتدا کوشش می نماید آن دسته از گلوگاه های کشور را که قابل احصا به احتیاجهای فناورانه هستند را به صورت مسئله ها و احتیاجهای فناورانه معین ترجمه کند. پس از آن نسبت به سنجش توانمندی های فناورانه داخلی به منظور رفع این احتیاجها می پردازد. در مواردی که توانمندی های داخلی جوابگوی احتیاجها نباشند، مرکز سعی می نماید به وسیله شکل دهی به همکاری های بین المللی با مجموعه های صاحب فناوری خارجی، زمینه را برای انتقال فناوری و ارتقای توانمندی شرکت های داخلی فراهم کند.

موارد مطرح شده، فعالیت های اصلی مرکز هستند. با این حال در عمده پروژه های توسعه فناوری، اینکه فرآیند انتقال منجر به شکل گیری توانمندی در شرکت داخلی بگردد و این توانمندی به طور واقعی در صنایع و بخش های مالی مورد استفاده قرار گیرد و احتیاجها را مرتفع کند، احتیاجمند پیگیری و مراقبت است. به همین علت مرکز همکاری های تحول و پیشرفت بیشتر پروژه های توسعه فناوری را تا حصول نتیجه نهایی پیگیری می نماید و سعی دارد هماهنگی حدبیشتری را بین ذی نفعان داخلی این پروژه ها ایجاد کند.

*آقای دکتر بفرمائید که چه صنایعی احتیاج به استفاده از دستاوردهای شرکت های دانش بنیان دارند؟ تا به امروز بر اساس آنالیز های این مرکز چه صنایعی از دستاوردهای شرکت های دانش بنیان بهره برده اند؟ آیا تا به امروز به شرکت های دانش بنیان درخواستی از سوی مرکز برای رفع این احتیاج اعلام شده است؟ در این خصوص شرح می دهید.

در گذار از اقتصاد مبتنی بر منابع به سمت اقتصاد مبتنی بر نوآوری، همه صنایع احتیاجمند نوآوری و ارتقای توانمندی های فناورانه هستند. حوزه کاری شرکت های فناور نباید به صنایع پیشرفته محدود بگردد و حتماً دستاوردهای این شرکت ها در کلیه صنایع کشور می بایست مورد استفاده قرار بگیرند. حتی صنایع بالغ کشور نیز اگر بخواهند رقابت پذیری بین المللی خود را ارتقا دهند، بدون تردید نوآوری و توسعه فناوری یکی از اصلی ترین ابزارهای آن ها خواهد بود.

با توجه به شرایط کشور در سال های اخیر شاهد هستیم در حوزه هایی مانند نفت، گاز و پتروشیمی، صنایع غذایی، صنعت برق، صنعت ماشین سازی و صنایع دارویی، همکاری های بیشتری بین صنایع و شرکت های دانش بنیان و فناور شکل گرفته است و شرکت ها و مجموعه های بزرگ صنعتی توانسته اند از دستاوردهای شرکت های دانش بنیان در جهت تنوع بخشی و افزایش بهره وری استفاده کنند.

مرکز نیز در سال های اخیر بخش های مختلفی مانند صنعت نفت و گاز، صنعت هوایی، حوزه کشاورزی، محیط زیست و … را هدف گذاری نموده است و کوشش می نماید احتیاجهای فناورانه موجود در این بخش ها را شناسایی و نسبت به رفع آنها اقدام کند. تجربه مرکز نشان می دهد در مواردی که احتیاجهای فناورانه به وسیله متقاضیان به طور دقیق تصریح گردد، شرکت های فناور داخلی می توانند با تکیه بر توانمندی های خود و بعلاوه استفاده از ظرفیت همکاری های بین المللی، این احتیاجها را رفع کنند.

*آیا برنامه ریزی شده که تا چه مدت زمانی چه صنایعی به صورت صد درصدی از دستاوردهای شرکت های دانش بنیان بهره مند می شوند تا بتوانیم واردات را کاهش دهیم؟

گرچه کوشش برای رفع احتیاج حدبیشتری صنایع کشور از داخل سیاست درستی است، اما در بعضی از موارد اقتضائات زنجیره ارزش ایجاب می نماید که صنایع در سطح بین المللی و مبتنی بر اقتصاد مقیاس به همکاری بپردازند. نکته مهم این است که روابط بین المللی مبتنی بر منافع بلندمدت طرفین ایجاد گردد تا پایدار بماند.

در مواردی که گلوگاه های توسعه صنعتی کشور به روابط یک طرفه با منابع خارجی وابسته باشد و اراده طرف خارجی بتواند فرایند توسعه صنعتی کشور را با اختلال روبرو کند، قطعاً می بایست تدابیر لازم اندیشیده گردد تا احتیاجمندی های صنایع به طور پایدار از داخل تأمین گردد. یکی از منابع این تأمین پایدار نیز می تواند شرکت های توانمند داخلی باشند.

بر این اساس، صاحبان صنایع و بعلاوه وزارتخانه ها و دستگاه های مسئول توسعه صنعتی کشور به طور پیوسته اقدام به شناسایی گلوگاه های صنایع داخلی می کنند. در مواردی که زمینه مرتفع کردن این گلوگاه ها در داخل کشور وجود نداشته باشد، مرکز اقدام به شناسایی ظرفیت های خارجی قابل استفاده به منظور دستیابی به توانمندی فناورانه می نماید. البته منظره اقدامات مرکز نیز آن است که متناسب با ظرفیت خارجی شناسایی شده، یک شرکت دانش بنیان یا فناور داخلی توانمند وجود داشته باشد که بتواند به عنوان ظرفیت جذب توانمندی فناورانه، ایفای نقش نماید و زمینه رفع پایدار احتیاجهای داخلی را -چه به وسیله توسعه درون زا و چه به وسیله همکاری پایدار بین المللی- فراهم کند.

*با توجه به اینکه شناسایی ظرفیت های داخلی و خارجی از قاب علمی بر عهده مرکز تحول و پیشرفت است بفرمائید چه تدابیری برای افزایش سهم فناوری های داخلی در صنایع اندیشیده اید؟

مخاطب این سوال، نهادهای مختلفی در اکو سیستم فناوری کشور هستند که به فراخور مأموریت هر یک می توانند پاسخ دهند. بدون شک در سطح صنایع بخش خصوصی، انگیزه های مالی اصلی ترین عامل در بهره مندی از فناوری های داخلی است.

* نقش مرکز همکاری های تحول و پیشرفت در تسهیل رفع چالش های صنایع به واسطه فناوری های داخلی چیست؟

اگر شرکت های فناور داخلی بتوانند محصولات و خدمات با کیفیت را با قیمت مناسب در اختیار صنایع قرار دهند و از این جهت به افزایش بهره وری و سودآوری آن ها یاری کنند، سهم فناوری های داخلی در این صنایع افزایش پیدا خواهد نمود. بر این اساس، در مواردی که فناوری های داخلی به لحاظ کیفیت و قیمت مورد قبول صنایع داخلی نیستند، مرکز می تواند با تسهیل تعاملات بین المللی شرکت های فناور و دانش بنیان، زمینه رفع چالش همکاری بین این شرکت ها و صنایع را فراهم کند.

این تعاملات بین المللی عموماً با هدف ارتقای توانمندی فناورانه شرکت های فناور داخلی به منظور دستیابی به کیفیت و قیمت مورد تقاضا پیگیری می شوند تا از این جهت توجیه مالی برای بهره برداری از فناوری های داخلی فراهم گردد. البته در اختیار قرار دادن بازار از سوی صنایع به شرکت های فناور نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. اگر اهمیت بیشتری نداشته باشد مطمئناً کمتر نیست.

دیگر کارکرد تعاملات بین المللی در جهت تکمیل رویکرد فوق، دسترسی به زیرساخت های بین المللی در مواردی مانند ارزیابی کیفیت و اخذ استاندارد است. این قبیل موارد نیز می توانند به عنوان عوامل اعتمادساز، زمینه بهره برداری صنایع از فناوری های داخلی را فراهم سازند.

در سطح صنایعی که ماهیت دولتی و خصولتی دارند، شرایط مقداری فرق دارد و فراتر از انگیزه های مالی، عوامل دیگری منجر به عدم بهره برداری از فناوری های داخلی می گردد. در این خصوص در کوتاه مدت نهادهای حوزه علم و فناوری کشور کوشش می کنند به وسیله دیگری همکاری های فناورانه را تسهیل کنند. با این حال رویکرد بلندمدت به حل این چالش را می بایست در اصلاح ساختار صنعتی کشور جستجو کرد.

*از آنجایی که تسهیل همکاریهای فناورانه از دیگر مواردی است که در مرکز همکاریهای تحول و پیشرفت سرلوحه کار خود قرار دادید بفرمائید در راستای توسعه همکاریهای بین المللی و نحوه تعامل و همکاری با سازمان ها و نهادهای مرتبط با علم و فناوری کشور چه اقداماتی در مرکز انجام شده است؟

مرکز به نوعی یک نهاد افقی و همکار سازمان های حوزه علم و فناوری کشور بوده که بر جنبه های بین المللی توسعه فناوری و نوآوری متمرکز است. به منظور ایفای این نقش متمایز و تکمیل کننده، مرکز به وسیله حضور و تعامل گسترده و مستمر بین الملی، با شبکه ای از بازیگران عرصه علم و فناوری بین المللی ارتباط پایداری برقرار نموده است.

این ارتباط در راستای توسعه همکاری های بین المللی و رفع احتیاجهای شرکت ها و نهادهای حوزه علم و فناوری کشور قرار می گیرد؛ اول در مواردی که احتیاج فناورانه ای به مرکز معرفی می گردد، ظرفیت متناظر این احتیاج در شبکه ارتباطی مرکز به نهاد متقاضی معرفی می گردد.

دوم در مواردی که فرصت همکاری در شبکه ارتباطی مرکز وجود داشته باشد، این فرصت به نهادهای داخلی معرفی می گردد تا از آن بهره برداری کنند.

*چه کشورهایی بیشتر با نهادهای مرتبط با علم و فناوری ارتباط دارند؟ چه کشورهایی راغب به تعامل هستند؟ بیشتر در چه زمینه ها و حوزه هایی امکان همکاری با این کشورها وجود دارد؟

با توجه به شرایط داخلی و بعلاوه موقعیت منطقه ای کشور، کشورها و شرکت های بین المللی راغب به تعامل با ایران وجود دارند. اما آن چیزی که می تواند این تمایل را تحت الشعاع قرار دهد، محدودیت های ناشی از مناسبات بین المللی موجود است. این محدودیت ها باعث می گردد هزینه و ریسک تعامل و همکاری افزایش پیدا کند. گرچه بیشتر این محدودیت ها ریشه در چالش های سیاسی دارند.

در حال حاضر در حوزه های بالغ تر، شرایط همکاری با بعضی از کشورها بیشتر فراهم است. با این حال در حوزه های فناورانه نوظهور یا در حوزه هایی که اقبال بین المللی برای همکاری های فناورانه در آن ها وجود دارد -مانند فناوری های محیط زیست- می توان با کشورهای توانمند تعاملاتی را تعریف کرد. البته لازمه شکل گیری و حفظ ارتباط این است که کنندگان کشورمان بتوانند با صورت مسئله های معین و آماده و با اشراف کامل بر احتیاجها و خواسته ها در تعاملات بین المللی ورود کنند و توانمندی ها و احتیاجهای خود را به طور دقیق ارائه کنند. به طور قطع اگر عزم همکاری بین المللی در داخل کشور وجود داشته باشد و این عزم در قالب رفتار حرفه ای متناسب با اصول دیپلماسی نمایان گردد، امکان همکاری با شرکت ها و نهادهای خارجی افزایش خواهد یافت.

*تا به امروز در مورد مشاوره علمی و صنعتی به دستگاه های اجرایی کشور اقدامات مثمر ثمری انجام شده است؟

دستگاه های اجرایی طبیعتاً در حوزه مأموریتی خود احتیاجمندی خود را شناسایی می کنند. با این حال در مواردی ممکن است دستگاه ها در ترجمه این موارد به احتیاجهای معین در حوزه های علمی و فنی با مشکل روبرو شوند یا نتوانند در عرصه های داخلی و بین المللی، متناظرهای مناسبی برای رفع احتیاجهای خود پیدا کنند. در اینگونه موارد، مرکز با استفاده از ظرفیت داخلی خود و بعلاوه شبکه مشاوران، به یاری دستگاه های اجرایی رفته و خدمات مورد احتیاج برای رفع احتیاج آن ها را ارائه می دهد.

تجربه مواردی از این قبیل فعالیت ها و مشاوره ها در حوزه های مختلفی مانند هوایی، تجهیزات صنعت نفت و گاز، مواد و ساخت پیشرفته، دارو و تجهیزات پزشکی، ارتباطات و اقتصاد دیجیتال وجود داشته است که با استفاده از ظرفیت شبکه مشاورین داخلی و بین المللی، احتیاج فناورانه مرتفع شده است.

*با توجه به اینکه پیگیری بعضی طرح های فناورانه بر عهده این مرکز است بفرمائید که تا به امروز چقدر از توان داخلی در پروژه های مورد حمایت مرکز استفاده شد است؟ آیا پروژه های مورد تأیید مرکز اکنون در بازار موجود هستند؟

اولویت اصلی مرکز در تمام طرح ها و پروژه های فناورانه، استفاده از توان داخل کشور و یاری به ارتقای این توان بوده است. حتی در مواردی که احتیاج فناورانه به وسیله همکاری های بین المللی رفع شده است، حتماً به این نکته توجه شده است که مابه ازای طرف خارجی، شرکت داخلی نیز وجود داشته باشد که طی این همکاری، بتواند توانمندی فناوری مدنظر را کسب کند. هدف غایی این راهبرد آن است که از جهت انجام یک طرح فناورانه و همکاری بین المللی، رسوب دانشی در کشور به طور نهادی شکل گیرد و شرکت توانمند داخلی بتواند خود به طور مستمر توسعه و تجاری سازی فناوری را دنبال کند. بدین ترتیب همکاری بین المللی که در آن صرفاً رفع یک احتیاج از منبع خارجی پیگیری گردد و فعال سازی ظرفیت های داخلی رخ ندهد و رسوب دانشی در کشور شکل نگیرد، مطلوب مرکز نیست.

ماهیت مرکز به عنوان یک دستگاه دولتی ماموریت گرا ایجاب می نماید که در جایگاه تسهیل گر فعالیت شرکت ها و افراد فناور و توانمند به ایفای نقش بپردازد. با این حال در حوزه هایی مانند فناوری های زیستی، صنایع، رباتیک و انرژی های تجدیدپذیر، شرکت هایی که با مرکز همکاری داشته اند توانسته است محصولات خود را تجاری سازی کنند.

*آیا تا به امروز طی برنامه های مرکز دستاوردهای ایرانی را به کشورهای دیگر ارائه نموده اید؟ به چه کشورهایی و از چه طریقی؟ چه محصولاتی و در چه حوزه هایی؟ آیا این اقدام که در زمینه توسعه صادرات بوده به صادرات و ارزاوری منجر شده است؟

به تناسب توسعه تدریجی توانمندی های علمی و فناورانه کشور، شبکه روابط بین المللی ایجاد شده به وسیله مرکز نیز در خدمت بازارسازی برای محصولات فناورانه فراوری داخل قرار گرفته است. در این راستا کوشش شده است، توانمندی های داخلی به طرق مختلف در بازارهای هدف معرفی شوند و برقراری روابط بین المللی به منظور بازاریابی در این کشورها و دستیابی به توافق، تسهیل گردد. در این خصوص رویکرد اصلی مرکز، حرکت به سمت یاری به دیپلماسی فعال علمی و فناورانه بوده است؛ بدین معنا که از یک سو ظرفیت های دیپلماتیک در خدمت توسعه همکاری های فناورانه و بازارسازی بین المللی برای محصولات دانش بنیان قرار گیرد و از سوی دیگر از سرریز صادرات محصولات دانش بنیان و باکیفیت در جهت تحکیم روابط استفاده گردد.

با این رویکرد، تجارب موفقی در حوزه بازارسازی برای محصولات فناورانه منتخب در کشور چین، کشورهای حوزه CIS، چند کشور آفریقایی و کشورهای اروپایی وجود دارد که منجر به معرفی محصولات و خدمات ایرانی با کیفیت در سطح بین المللی و بعلاوه ارزآوری شده است. حوزه هایی مانند فناوری اطلاعات و ارتباطات، داروهای نوترکیب، تجهیزات پزشکی و مواد شیمیایی، دارای ظرفیت های صادراتی قابل توجهی هستند و می توانند به عنوان منابع نوین ارزآوری در کشور مورد توجه قرار گیرند.

*با توجه به اینکه مرکز با شبکه فناوری اقلیم سازمان ملل متحد همکاری دارد بفرمائید آخرین شرایط این پروژه به چه صورت است؟

مرکز همکاری های تحول و پیشرفت به عنوان نهاد ملی معین شده جمهوری اسلامی ایران در مرکز و شبکه فناوری تغییر اقلیم سازمان ملل، وظیفه دارد متناسب با احتیاجها و اولویت های کشور در حوزه فناوری های اقلیم، درخواست های کشور را به مرکز و شبکه مذکور منعکس کند و پیگیری های لازم را به منظور معین تکلیف و اجرای این درخواست ها انجام دهد. در کنار این وظیفه محوری، هماهنگی سایر نهادهای ذینفع در همکاری با شبکه فناوری اقلیم نیز به وسیله مرکز انجام می گردد.

محور اصلی همکاری با شبکه فناوری اقلیم، انتقال و ترویج فناوری های سازگار با محیط زیست به منظور توسعه کم کربن و افزایش تاب آوری اقلیمی است و در این راستا طیفی از ظرفیت ها از جمله راهکار های فناورانه و ارائه مشاوره بین کشورها به اشتراک گذاشته می گردد. بدین منظور تا به امروز چند شرکت برتر داخلی به وسیله مرکز برای تعریف همکاری های مشترک بین المللی به شبکه فناوری اقلیم معرفی شده اند که نهایی سازی پروژه های این شرکت ها در حال پیگیری هستند.

خوشبختانه تعدادی از پروژه ها انجام و پایان یافته اند.

*مشارکت مرکز همکاری های تحول و پیشرفت نهاد ریاست جمهوری در تأسیس سازمان منطقه ای اتحادیه سازمان های علمی به چه صورت است؟

در راستای احیای جاده ابریشم و اجرای طرح یک کمربند- یک راه، تأسیس اتحادیه بین المللی سازمان های علمی یک کمربند- یک راه (ANSO) کشور چین در سال 2016 با دعوت از آموزشگاه های علوم و نهادهای علمی کشورهای مختلف منطقه از جمله ایران صورت گرفت. با توجه به وجود تفاهم نامه همکاریهای مشترک فی مابین مرکز و آموزشگاه علوم چین، در سال 2017 مرکز به کنندگی از جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو مؤسس اتحادیه فوق و با دعوت رسمی آموزشگاه علوم چین در اولین مجمع آن به منظور تدوین پیش نویس اساسنامه و استراتژی توسعه آنکه در کشور پاکستان برگزار گردیده بود، مشارکت کرد.

در سال 2018، ANSO به طور رسمی شروع به کار کرد و اولین مجمع عمومی و اولین جلسه هیأت مدیره آن برگزار گردید. در همان سال ثبت ANSO به عنوان یک سازمان بین المللی غیر دولتی علم و فناوری انجام شد. کماکان همکاری با آن وجود دارد و در حال اجرا است.